کد IMDG (International Maritime Dangerous Goods Code) یک کد بین‌المللی است که برای حمل و نقل دریایی مواد خطرناک در بسته‌بندی طراحی شده است. هدف این کد، افزایش ایمنی و هماهنگی در حمل مواد خطرناک و همچنین جلوگیری از آلودگی محیط زیست دریایی است.
این کد تحت کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان انسان‌ها در دریا (SOLAS) و کنوانسیون جلوگیری از آلودگی کشتی‌ها (MARPOL) قرار دارد و مقررات جامعی را برای بسته‌بندی، حمل، بارگیری و نگهداری مواد خطرناک ارائه می‌دهد، به‌ویژه در زمینه جداسازی مواد ناسازگار.
کد IMDG از سال ۲۰۰۴ به صورت اجباری برای حمل و نقل دریایی مواد خطرناک اعمال شده است و به صورت دوره‌ای به‌روزرسانی می‌شود تا ایمنی و حفاظت از محیط زیست را تضمین کند.
شرکت حمل و نقل آرنا پترولیا یکی از شرکت‌های تخصصی در زمینه حمل و نقل مواد نفتی و پتروشیمی است که با داشتن نیروی کار مجرب و تجهیزات استاندارد، خدمات سریع، ایمن و دقیق را ارائه می‌دهد.
این شرکت در حمل محمولات پالایشگاهی و پتروشیمی به سراسر کشور فعالیت می‌کند و آماده عقد قرارداد با مصرف‌کنندگان مختلف از جمله ارگان‌ها، معادن، کارخانجات و سازمان‌های دولتی است. برای ارتباط با شرکت حمل و نقل دریایی آرنا پترولیا می‌توانید با شماره تماس ۰۲۱۹۱۰۹۹۳۱۹ در ارتباط باشید.
کد IMDG (کد بین‌المللی مواد خطرناک دریایی) چیست؟
کد IMDG (کد بین‌المللی کالاهای خطرناک دریایی) به عنوان یک استاندارد جهانی برای حمل و نقل ایمن مواد خطرناک بسته‌بندی شده برای حمل و نقل از طریق دریا عمل می‌کند.
این کد برای اطمینان از جابجایی ایمن و هماهنگ کالاهای خطرناک و در عین حال جلوگیری از آلودگی محیط زیست تدوین شده است. این کد الزامات دقیقی را برای هر ماده یا کالا تشریح می‌کند و جنبه‌هایی مانند بسته‌بندی، ترافیک کانتینر و ذخیره‌سازی را با تأکید ویژه بر جداسازی مواد ناسازگار پوشش می‌دهد.
آیین‌نامه IMDG که به عنوان یک ابزار ایمنی اساسی در حمل و نقل دریایی محموله‌های خطرناک و کانتینری شناخته می‌شود، با هدف جلوگیری از تصادفات و محافظت از جان انسان‌ها، کشتی‌ها، محیط زیست و خود محموله تدوین شده است.
با توجه به جابجایی روزانه هزاران کانتینر در سراسر جهان، که بسیاری از آنها حاوی گازهای قابل اشتعال، مواد شیمیایی سمی و سایر مواد خطرناک هستند، رعایت استانداردهای ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است.
کد IMDG که توسط سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) اداره می‌شود، چارچوب روشنی برای طبقه‌بندی، بسته‌بندی، برچسب‌گذاری و حمل و نقل ایمن کالاهای خطرناک ارائه می‌دهد.
رعایت این کد در بسیاری از کشورها الزامی است. این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف کد IMDG، از جمله تاریخچه، اصول، کاربردها و تحولات آینده آن می‌پردازد و نقش حیاتی این مقررات را در صنعت کشتیرانی برجسته می‌کند.
تعریفی ساده از کد IMDG
آیین‌نامه IMDG (آیین‌نامه بین‌المللی کالاهای خطرناک دریایی) مجموعه‌ای جامع از مقررات بین‌المللی است که برای تضمین ایمنی در حمل و نقل دریایی مواد خطرناک تدوین شده است.
این آیین‌نامه بر اساس توصیه‌های کمیته متخصصان حمل و نقل کالاهای خطرناک سازمان ملل متحد، با همکاری سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) تدوین شده است. هدف اصلی آن هماهنگ‌سازی استانداردها، به حداقل رساندن خطرات مرتبط با حمل و نقل کالاهای خطرناک از طریق دریا و افزایش حفاظت از خدمه، کشتی‌ها، محیط‌های دریایی و بنادر است.
با توجه به پیچیدگی و حجم فزاینده حمل و نقل دریایی، آیین‌نامه IMDG به طور منظم و سیستماتیک مورد بازنگری قرار می‌گیرد. اصلاحات پیشنهادی هر دو سال یکبار ارائه می‌شوند و معمولاً دو سال پس از تأیید مقامات ذیصلاح لازم‌الاجرا می‌شوند.
روند بررسی مراحل زیر را دنبال می‌کند:
- کشورهای عضو IMO پیشنهادهایی را برای اصلاح یا بهبود کد ارائه می‌دهند.
- این پیشنهادها توسط کمیته کارشناسان سازمان ملل بررسی، تجزیه و تحلیل و اولویت‌بندی می‌شوند.
- مواردی که به دلیل نگرانی‌های ایمنی، به‌روزرسانی‌های فنی یا شرایط جهانی فوری تلقی می‌شوند، در چرخه تجدیدنظر بعدی گنجانده و تصویب می‌شوند.
تاریخچه کد IMDG
قبل از تدوین آیین‌نامه IMDG، حمل و نقل دریایی مواد شیمیایی، قابل اشتعال یا سمی خطر بالایی از حوادث را به همراه داشت. با این حال، با گسترش تجارت جهانی و افزایش تردد کشتی‌های کانتینری، نیاز به یک استاندارد جهانی اجتناب‌ناپذیر شد.
آغاز رسمی تدوین آیین‌نامه IMDG به سال ۱۹۶۵ برمی‌گردد، زمانی که سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)، تحت نظارت سازمان ملل متحد، اولین نسخه از این آیین‌نامه را منتشر کرد. این ابتکار عمل در پی کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان افراد در دریا (SOLAS) و با هدف جلوگیری از فجایع زیست‌محیطی و از دست رفتن جان انسان‌ها صورت گرفت.
از آن زمان، آیین‌نامه IMDG هر دو سال یکبار به طور منظم مورد بررسی و به‌روزرسانی قرار گرفته است. هر ویرایش جدید شامل تغییراتی است که منعکس‌کننده پیشرفت‌های علمی، تجربیات عملیاتی و نوآوری‌ها در فناوری حمل و نقل است.
پیشرفت‌های کلیدی در تکامل کد عبارتند از:
- دقت بیشتر در طبقه‌بندی کالاها، مانند تمایز واضح‌تر بین مواد خورنده، گازها و مواد رادیواکتیو.
- الزامات آموزشی اجباری برای پرسنل درگیر در حمل و نقل، همانطور که در فصل ۱.۳ از قانون IMDG ذکر شده است.
- دستورالعمل‌های گسترده‌تر برای بسته‌بندی، برچسب‌گذاری و اعلام بار.
- هماهنگی با سایر مقررات حمل و نقل بین‌المللی مانند IATA (حمل و نقل هوایی) و ADR (حمل و نقل جاده‌ای)، به ویژه برای حمل و نقل چندوجهی.
در حال حاضر، رعایت کد IMDG در اکثر کشورهای عضو IMO الزامی است. تخلفات می‌تواند منجر به مجازات‌های شدید، از جمله جریمه‌های سنگین، مصادره محموله یا تعلیق مجوزهای عملیاتی شود.
رابطه بین کنوانسیون بین‌المللی SOLAS و کد IMDG
در عرصه پیچیده حمل و نقل دریایی بین‌المللی، تضمین ایمنی کشتی‌ها، خدمه، محموله و محیط زیست دریایی از اهمیت بالایی برخوردار است. دو سند کلیدی بین‌المللی نقش اساسی در این زمینه ایفا می‌کنند:
- کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان افراد در دریا (SOLAS)
- آیین‌نامه بین‌المللی کالاهای خطرناک دریایی (آیین‌نامه IMDG)
این دو چارچوب نه تنها مکمل یکدیگر هستند، بلکه ارتباط عمیقاً یکپارچه و عملکردی نیز دارند. آیین‌نامه IMDG به عنوان ابزار اجرایی و عملیاتی مقررات ایمنی مندرج در SOLAS، به ویژه در مورد حمل و نقل مواد خطرناک از طریق دریا، عمل می‌کند.
چه کسانی باید این کد را بشناسند؟
- فعالان اصلی در زنجیره تأمین بین‌المللی
- واردکنندگان و صادرکنندگان کالاهای خطرناک: برای پیشگیری از تأخیر در ترخیص، پرداخت جریمه یا حتی توقیف محموله
- شرکت‌های حمل‌ونقل و فورواردرها: جهت اجرای دقیق فرآیندهای لجستیکی و تطابق با مقررات جهانی
- دانشجویان، کارآموزان و علاقه‌مندان به صنعت حمل‌ونقل دریایی: برای آمادگی بیشتر و ورود تخصصی‌تر به بازار کار لجستیک و بازرگانی
حمل دریایی مواد خطرناک
انتقال کالاهای خطرناک از طریق دریا، مستلزم رعایت دقیق‌ترین اصول ایمنی، کنترل و نظم در تمام مراحل شامل بارگیری، جابجایی، تخلیه و تهیه مستندات است. به‌منظور جلوگیری از بروز حوادث ناشی از اشتباه در شناسایی نوع ماده یا نادیده گرفتن سطح ریسک آن، نهادهای بین‌المللی به‌ویژه سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) چارچوبی مشخص و استاندارد برای دسته‌بندی این مواد ارائه کرده‌اند.
طبق این نظام بین‌المللی، تمام کالاهای خطرناک در قالب ۹ گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند که برای هر گروه، الزامات خاصی از جمله برچسب‌های هشداردهنده، گواهی‌های مربوطه، شیوه‌های بسته‌بندی و شرایط حمل تعیین شده است. این ضوابط با توجه به ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی هر ماده، متفاوت و متناسب اعمال می‌شود.
دسته‌بندی ۹گانه مواد خطرناک در حمل‌ونقل دریایی
گروه ۱ – مواد منفجره
این گروه شامل شش زیرشاخه با سطوح مختلف قدرت انفجاری است؛ نمونه‌هایی از آن شامل ترقه‌ها، وسایل آتش‌بازی و مواد منفجره نظامی می‌باشد.
گروه ۲ – گازها
این دسته در سه بخش تقسیم‌بندی می‌شود:
۱. گازهای قابل اشتعال (نظیر پروپان)
۲. گازهای غیرقابل اشتعال و بی‌اثر (مانند نیتروژن)
۳. گازهای سمی و زیان‌آور برای سلامتی.
گروه ۳ – مایعات اشتعال‌پذیر
شامل طیفی از مایعاتی مانند بنزین، الکل‌ها، حلال‌های صنعتی و فراورده‌های نفتی است. این گروه زیرشاخه‌ای ندارد اما تنوع مواد در آن بسیار زیاد است.
گروه ۴ – جامدات ناپایدار یا واکنش‌زا
دارای سه زیردسته است:
- مواد جامد به‌شدت آتش‌گیر (مثل گوگرد)
- مواد خودواکنش‌دهنده (که بدون منبع انرژی خارجی واکنش نشان می‌دهند)
- جامداتی که در تماس با آب، گازهای خطرناک مانند گازهای سمی تولید می‌کنند (نظیر سدیم فلزی).
گروه ۵ – مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی
این مواد در برخورد با سایر مواد، اکسیژن آزاد کرده و موجب تشدید آتش‌سوزی یا انفجار می‌شوند.
گروه ۶ – مواد سمی و عفونی
شامل موادی است که برای انسان، جانوران یا محیط‌زیست مضر و آسیب‌زا هستند؛ مانند سموم شیمیایی یا عوامل آلوده‌کننده زیستی.
گروه ۷ – مواد پرتوزا (رادیواکتیو)
موادی نظیر ایزوتوپ‌های رادیواکتیو که نیاز به محافظت ویژه در برابر تابش و حمل‌ونقل تحت نظارت سخت‌گیرانه دارند.
گروه ۸ – مواد خورنده
ترکیباتی مانند اسیدها و بازهای قوی که قادرند پوست، بافت‌های زنده یا فلزات را تخریب کنند.
گروه ۹ – سایر مواد خطرناک
این گروه شامل اقلامی می‌شود که در دسته‌های پیشین قرار نمی‌گیرند اما دارای مخاطرات ویژه‌ای هستند؛ مانند یخ خشک (که در محیط‌های بسته تولید گاز می‌کند)، باتری‌های لیتیومی یا موتورهای درون‌سوز.
نتیجه گیری
کد IMDG صرفاً یک راهنمای فنی نیست، بلکه یک بنیان حیاتی برای تضمین ایمنی در حمل و نقل بین‌المللی کالاهای خطرناک به شمار می‌رود. در دنیای امروز که تجارت جهانی مرزهای جغرافیایی را پشت سر گذاشته و بخش عمده‌ای از تبادل کالا از طریق دریا و کانتینرها انجام می‌شود، رعایت این کد برای شرکت‌های کشتیرانی یک الزام اجتناب‌ناپذیر است.
آرنا پترولیا؛ پل مطمئن شما برای حمل دریایی ایمن و تخصصی کالاهای حساس و خطرناک
شرکت حمل و نقل دریایی آرنا پترولیا با بهره‌گیری از ناوگانی مجهز، نیروی انسانی متخصص و رعایت دقیق مقررات بین‌المللی مانند کد IMDG، خدمات جامع و حرفه‌ای در زمینه حمل و نقل دریایی ارائه می‌دهد. این شرکت با تمرکز ویژه بر حمل کالاهای خطرناک نظیر گوگرد، مواد شیمیایی و فرآورده‌های نفتی، ایمنی، سرعت و مسئولیت‌پذیری را در اولویت قرار داده است.
آرنا پترولیا از مرحله بسته‌بندی و مستندسازی تا بارگیری، ترخیص و تحویل نهایی، در کنار مشتریان خود ایستاده و با تکیه بر تجربه و دانش فنی خود، تضمین می‌کند که محموله‌ها در نهایت امنیت و با رعایت استانداردهای جهانی به مقصد برسند.